Geçen hafta “Çocuk ve Oyun” yazısının devamı olarak bu hafta da “ Oyuncak Seçimi” ile ilgili yazı yazmak istedim. Çocuğun hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerinde yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemesi oyuncak olarak tanımlanabilir. Yani oyuncak, hem oyun hem de oyunu sağlayan nesnedir. Çocukta seçme ve değerlendirme duygusunu da geliştiren oyuncaklar, bu işlevleriyle çocuğun kendi kendine karar verebilmesine ve belirli bir alanda beceri kazanmasına olanak hazırlarlar.
Oyun malzemesine ilişkin çeşitli sınıflandırmalar yapılmıştır. Bu sınıflandırmalardan birine göre, oyun malzemesi beş ana grupta ele alınabilir:
Birinci malzeme grubu, çocuğun etrafını saran dış dünyayı tanıması ve deneyim kazanmasına yardımcı olur. Ancak bunu gerçekleştirebilmesi için çocuğa, ulaşabildiği tüm objeleri yakalama ve keşfetme olanağı verilmelidir. Bunların en önemlileri su, kum, toprak, çamur ve boyalardır.
İkinci grup malzeme, çocuğun yaratıcı yeteneğini ve kendi kendini yönetebilme arzusunu uyaran, çamur, boya ve tebeşirdir.
Üçüncü grup oyun malzemesi, çocuğun hayal gücünü uyaran bebek, bebek elbiseleri ve hayvanlardır.
Dördüncü grup malzeme, çocuğun yetişkin becerilerini kazanmasına yardımcı olan fırça, süpürge, küçük ev eşyası gibi model oyuncaklardır.
Beşinci grup malzeme ise, çocuğun bedensel ve zihinsel yeteneklerinin gelişimine doğrudan doğruya yardımcı olan jimnastik gereçleriyle, inşa oyuncaklarıdır.
Anne baba tarafından çocuk için oyuncak alırken dikkat edilmesi gereken bazı esaslar vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
Çocuk tarafından güvenle kullanılabilecek türden olması bu nedenle boyası çıkan, sivri köşeli, kesici, yanıcı, kolay kırılabilen, cam veya plastikten yapılmış eşyalar ile kolayca dağılan metal parçalar içeren oyuncakların çocuklar için satın alınmaması uygun olur.
El becerisinin göz önünde bulundurulması gerekir.
Dayanıklı ve kullanışlı olması gereklidir.
Değişebilen ve geçirmeli oyun materyallerinde esneklik çok önemli bir rol oynar. Esneklik yardımıyla çocuklar çok farklı tasarımlar yapabilirler, ayrıca oyun oynarken dikkatleri çok çabuk dağılmaz.
Değişik malzemelerden yapılmış oyun materyalleri, çocuğa farklı maddeleri deneyimleme imkanı sağlarlar.
Oyuncakların, çocuğun dış çevreyi keşfetmesine yardımcı olmalarına (su, kum, toprak, kil ve boyalar vb.) dikkat edilmelidir.
Oyuncakların, yaratıcı faaliyetleri teşvik edici nitelikte olmaları (kum, boya ve tebeşirler vb.) önemlidir. Oyun materyali çocukta hayal gücünü geliştiren, kendini kanıtlamasını ve yaratıcılığını keşfetmesini sağlayan bir araç olmalıdır.
Oyuncakların ayrıca, hayal gücünü uyarabilmesi (bebekler, çeşitli elbiseler, küçük hayvanlar vb.) beklenir. Küçük çocukların oyunları büyük oranda hayal güçlerine dayanır.
Hayal gücü ile çocuk bir oyuncaktan çok çeşitli oyunlar geliştirebildiği gibi, pek çok şeyi de gene o güç sayesinde oyuncak haline getirir. Özellikle son zamanlarda konuşan, uyuyan, ağlayan bebekler, kurmalı veya (çocukların pratik çalışmalarına engel olarak onları pasifliğe iten) otomatik oyuncaklar çocukların fikir ve buluş bolluğuna engel olur, daraltırlar. Bu oyuncakların yaptıkları monoton hareketler ve konuşmalar, hayal gücünün onlara yükleyeceği pek çok role engel olurlar.
Oyun materyalinin renkleri, resimlemeleri ve tasarımı çocukta estetik değerlerin gelişmesine yardımcı olmalıdır.
Oyun materyalinin önerdiği oyun faaliyeti çocuğun o yaştaki ve gelişim düzeyindeki anlayış, koordinasyon, yetenek ve tecrübesine uygun olmalıdır.
Çocuk yaşına uygun oyun materyali ile oynamalı, özellikle eğitici oyun materyali ile oynarken ebeveyni çocuğa yardımcı olmalıdır.
Seçim yapabilecek olgunluğa eriştiği zaman çocuğun oyuncağını seçebilmesine izin verilmelidir, ancak böyle bir yaklaşımda her zaman çocuğun uygun olan oyuncağı seçememesi olanağı vardır. Bu durumda, ebeveynin öteki oyuncakların özellikleri hakkında aydınlatıcı bilgi vermesi son derece yararlıdır.
Uzman Psikolog Müge GÖRBİL
Demo Danışmanlık
